ကျွန်ုပ်တို့ဆောင်ရွက်ပုံ

 ပျံ့နှံ့နေသော အန္တရာယ်ရှိသည့်အချက်အလက်မှားများကို စိစစ်ခြင်း

AFP သတင်းအချက်အလက်စိစစ်သူများအနေဖြင့် အွန်လိုင်းပေါ်တွင်ပျံ့နှံ့လျက်ရှိသည့် အများပြည်သူအတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော သံသယဖြစ်ဖွယ်အချက်အလက်များကို ရှာဖွေစိစစ်လျက်ရှိပါသည်။ နားလည်မှုလွဲစေသည့် ပြောဆိုမှုများသည် လူမှုမီဒီယာအမျိုးမျိုး၊ ဘလော့ဂ်များ၊ ဝဘ်ဆိုဒ်များ၊ မက်ဆေ့ချ်ပေးပို့သည့် apps များအပြင် အများပြည်သူနှင့်သက်ဆိုင်သော အခြားဖိုရမ်များတွင် ပျံ့နှံ့လေ့ရှိပြီး ကျွန်ုပ်တို့က အဆိုပါပြောဆိုမှုများကို စိစစ်ဖော်ထုတ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ကျွန်ုပ်တို့ စိစစ်ဖော်ထုတ်ရာတွင် သတင်းအချက်အလက်တစ်ခုသည် အများပြည်သူအတွက် အကျိုးရှိ၊ မရှိ သို့မဟုတ် ပြောဆိုထားသည့်အချက်အလက် မမှန်ကန်ကြောင်း ကျွန်ုပ်တို့ဘက်က သက်သေခိုင်လုံစွာဖြင့် ရှင်းလင်းပြတ်သားစွာ ဖော်ထုတ်စိစစ်နိုင်ခြင်းရှိ၊ မရှိဟူသော အကြောင်းအရင်းများအပေါ် အခြေခံ၍ စိစစ်ဖော်ထုတ်မည့်အချက်အလက်များကို အမျိုးအစားခွဲခြားသတ်မှတ်ထားပါသည်။ AFP သတင်းအချက်အလက်စိစစ်သည့်အဖွဲ့များသည် အချက်အလက် (facts) ကို စိစစ်ခြင်းဖြစ်ပြီး တစ်ဦးတစ်ယောက်၏ ထင်မြင်ချက်များ သို့တည်းမဟုတ် ယုံကြည်ယူဆချက်များကို စိစစ်ခြင်းမပြုပါ။

ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် အများပြည်သူ၏ ကျန်းမာရေး၊ အသက်ရှင်သန်ရေးကို ထိခိုက်စေသော သို့မဟုတ် ဒီမိုကရေစီလုပ်ငန်းစဉ်ကို ပျက်စီးစေသော သို့မဟုတ် အန္တရာယ်ရှိသည့် အမုန်းစကားများနှင့် လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုများဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိသော အချက်အလက်မှားများကို အဓိကထား စိစစ်ဖော်ထုတ်ပါသည်။

ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် မည်သူမည်ဝါဟူ၍ ပုဂ္ဂိုလ်စွဲမရှိဘဲ အားလုံးကို တူညီသောချဉ်းကပ်ပုံ၊ တူညီသော စံနှုန်းသက်သေများဖြင့် အချက်အလက်စိစစ်ဖော်ထုတ်ပါသည်။ ထို့အပြင် တစ်သီးပုဂ္ဂလ၊ ပါတီ သို့မဟုတ် ဝဘ်ဆိုဒ်တစ်ခုတည်းအတွက် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ခြင်းမရှိပါ။ သို့သော်လည်း အန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော အချက်အလက်မှားများကို ပုံမှန်ဖြန့်ဖြူးသူများ (sources) အတွက်မူ ၎င်းတို့နှင့်ပတ်သက်၍ ကျွန်ုပ်တို့၏ အချက်အလက်စိစစ်ဖော်ထုတ်မှုများ ပိုများကောင်းများနိုင်ပါသည်။ AFP ၏ မျက်နှာမလိုက်ဘဲ လွတ်လပ်မျှတစွာ ရပ်တည်ဆောင်ရွက်သည့် ကျင့်ဝတ်စံနှုန်းများကို ဤလင့်ခ် တွင် ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်။ 

ပွင့်လင်းမြင်သာသည့် အရင်းအမြစ်များ

ကျွန်ုပ်တို့ အချက်အလက်စိစစ်မှုများသည် ကမ္ဘာတဝန်းရှိ AFP သတင်းဌာနမှ မြေပြင်သတင်းထောက်များနှင့် ပူးပေါင်း၍လည်းကောင်း၊ AFP ၏ မော်ကွန်းတိုက် (archives) မှလည်းကောင်း စိစစ်အတည်ပြုထားသည့်အချက်အလက်များအပါအဝင် ကျွန်ုပ်တို့ fact-checker များ (သတင်းအချက်အလက်စိစစ်သူများ) စုဆောင်းရှာဖွေထားသည့် ဘက်လိုက်ခြင်းမရှိသော၊ အခြေခံအရင်းအမြစ်များအပေါ် အခြေခံပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များ (experts) ကို ဆက်သွယ်၍ ၎င်းတို့၏ ပြောကြားချက်များကို ကျွန်ုပ်တို့၏ အချက်အလက်စိစစ်ချက်များတွင် အကိုးအကားအနေဖြင့် ထည့်သွင်းအသုံးပြုပါသည်။ ယင်းအပြင် အဆိုပါပညာရှင်များ၏ လုပ်ကိုင်သည့်ဌာန၊ ကျွမ်းကျင်သည့်နယ်ပယ်နှင့် ၎င်းတို့တွင်ရှိကောင်းရှိနိုင်သော အကျိုးစီးပွားတိုက်စားမှု (conflicts of interest) များကိုလည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့အချက်အလက်စိစစ်အတည်ပြုရန်အတွက် အနည်းဆုံး အရင်းအမြစ် နှစ်ခု လိုအပ်ပါသည်။

ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် အချက်အလက်စိစစ်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုလုံးကို ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိစွာ ပြသရန်ရည်ရွယ်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့အချက်အလက်စိစစ်ရာတွင် အသုံးပြုထားသည့် လင့်ခ်များ၊ embeds များ၊ screenshot များ၊ ဓာတ်ပုံများနှင့် မှတ်တမ်းယူထားသည့် သက်သေများကို ထည့်သွင်းဖော်ပြပေးလေ့ရှိပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ကျွန်ုပ်တို့ မည်သို့မည်ပုံအချက်အလက်စိစစ်သည်ကို စာဖတ်သူများ နားလည်စေရန်နှင့် အလားတူအဆင့်များအတိုင်း စာဖတ်သူများကိုယ်တိုင် လုပ်ဆောင်နိုင်စေရန် ဖြစ်ပါသည်။

ယေဘုယျစည်းမျဉ်းတစ်ရပ်အနေဖြင့် AFP သည် အမည်မဖော်ပြလိုသည့် သတင်းရင်းမြစ်များကို မိမိတို့၏ အချက်အလက်စိစစ်မှု (fact-check) များတွင် ထည့်သွင်းအသုံးပြုမည်မဟုတ်ပါ။ သို့သော် အရင်းအမြစ်တစ်ခုက ပေးသည့်အချက်အလက်များသည် ကျွန်ုပ်တို့၏ အချက်အလက်စိစစ်မှုအတွက်အရေး ပါပြီး ၎င်း၏ လုံခြုံရေးအတွက်လည်း အန္တရာယ်ရှိသည်ဆိုပါက ခြွင်းချက်အနေဖြင့် အမည်မဖော်ပြဘဲ အသုံးပြုသွားမည်ဖြစ်ပြီး အခြားသော လွတ်လပ်ပွင့်လင်းသည့် အရင်းအမြစ်များနှင့် ပေါင်းစပ် ထည့်သွင်းအသုံးပြုသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။

အကယ်၍ အချက်အလက်စိစစ်နေသည့်အကြောင်းအရာတစ်ခုမှ အချက်အလက်တစ်စုံတရာက မှန်ကန်မှုရှိသည်ဆိုပါက သက်သေအထောက်အထားနှင့်တကွ ကျွန်ုပ်တို့၏ အချက်အလက်စိစစ်မှုများတွင် အသိအမှတ်ပြု ဖော်ပြသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။

နည်းပညာများနှင့် ချဉ်းကပ်ပုံများ 

ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် သမားရိုးကျစာနယ်ဇင်းအတတ်ပညာများနှင့် ရိုးရှင်းသောနည်းပညာများကို အသုံးပြုရုံသာမက အလိုအလျောက်သိမှုအပြင် သတိကြီးစွာထားသည့်နည်းလမ်းကိုလည်း အသုံးပြုပါသည်။ 

ဥပမာအားဖြင့် ဓာတ်ပုံတစ်ပုံကို ပြုပြင်ထားသည် သို့မဟုတ် မှန်ကန်မှုမရှိဟု ကျွန်ုပ်တို့ ယူဆပါက မူရင်းပုံကို ရှာဖွေ၍ မူရင်းဓာတ်ပုံဆရာကို မေးမြန်းပါသည်။ သို့မဟုတ် ယင်းပုံနှင့်ပတ်သက်သည့် အချက်အလက်များကို ရှာဖွေရန် ကျွန်ုပ်တို့ ကြိုးပမ်းပါသည်။ သို့မဟုတ်ပါကလည်း အငြင်းပွားဖွယ်ရာဖြစ်နေသည့် အချက်အလက်များပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာတစ်ခုကို ကျွန်ုပ်တို့ရှာဖွေသည်ဆိုပါက ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် မူလအရင်းအမြစ်ကို ရှာဖွေမည်ဖြစ်သကဲ့သို့ အဆိုပါအကြောင်းအရာနှင့်ဆက်စပ် ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းမည်ဖြစ်ပါသည်။ 

ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် မှားယွင်းသည့်အချက်အလက်များကို ကြည့်ရှုသည့်အကြိမ်ရေမတိုးစေရန်နှင့် အဆိုပါပို့စ်များ နောက်ပိုင်းတွင် ဖျက်သွားခြင်း၊ ပြုပြင်လိုက်ခြင်းမျိုး ရှိလာပါက မှတ်တမ်းအနေဖြင့် ကျန်စေရန်အတွက် WaybackMachine သို့မဟုတ် Perma.cc ကဲ့သို့ မှတ်တမ်းယူထားနိုင်သည့်နည်းပညာများကို အသုံးပြုပါသည်။  ကျွန်ုပ်တို့အချက်အလက်စိစစ်ရာတွင် ပုံမှန်အသုံးပြုလေ့ရှိသည့်နည်းလမ်းများကို အောက်တွင် အနှစ်ချုပ် ဖော်ပြထားပါသည် -

ရုပ်ပုံများအားရှာဖွေခြင်း

သတင်းအချက်အလက်မှားအတော်များများတွင် ဓာတ်ပုံဟောင်းများအား မှားယွင်းသည့် အချက်အလက်များနှင့်တွဲဖက်ဖော်ပြလေ့ရှိသည်။

ကျွန်ုပ်တို့ စိစစ်မည့်အကြောင်းအရာပါဓာတ်ပုံကို ယခင်က အွန်လိုင်းတွင် ဖော်ပြဖူးခြင်းရှိ၊ မရှိ သိရှိနိုင်ရန် ရှာဖွေရေးအင်ဂျင် (search engine) များတွင် ဓာတ်ပုံရာဇဝင်ရှာဖွေခြင်းနည်း (reverse image search) ဖြင့် စတင်ပါသည်။

Google Chrome ဝက်ဘ်ဆိုဒ်စာမျက်နှာ (browser) ပေါ်ရှိ ဓာတ်ပုံတစ်ပုံပေါ်တွင် မောက်စ်၏ ညာဘက်ကလစ် (right click) ကို နှိပ်ပါက “search Google for image” (ဓာတ်ပုံကို google တွင်ရှာပါ) ဆိုသည့် စာသား ပေါ်လာပါမည်။ ယင်းကိုနှိပ်ပါက search engine အနေဖြင့် ၎င်းသိုမှီးထားသည့် ဒေတာဘဏ်တွင် အလားတူဓာတ်ပုံများ ရှိ၊ မရှိဆိုသည်ကို ပိုက်စိတ်တိုက်ရှာဖွေပေးမည်ဖြစ်သည်။

ကျွန်ုပ်တို့ ပုံမှန်အားဖြင့် အသုံးပြုပြီး အသုံးပြုရန်လည်း တိုက်တွန်းသည်မှာ InVID/WeVerify extension ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းတွင် Google ၊ Bing (Microsoft) ၊ Yandex (ရုရှား) ၊ TinEye (ဓာတ်ပုံသီးသန့်ရှာရန်၊ စကားလုံးဖြင့်ရှာ၍မရ) စသည်တို့အပါအဝင် ဓာတ်ပုံရာဇဝင်ရှာသည့်ရှာဖွေရေးအင်ဂျင်များကို ရွေးချယ်နိုင်ပြီး extension ကို install ပြီးသည်နှင့် ဓာတ်ပုံပေါ်တွင် right click နှိပ်ရုံသာဖြစ်သည်။

ဓာတ်ပုံရာဇဝင်ရှာဖွေရာတွင် ရှာတိုင်း အမြဲတမ်းတွေ့နေမည်မဟုတ်ပါ။ အကြောင်းမှာ မိမိရှာဖွေသည့်ဓာတ်ပုံမှာ အင်တာနက်တွင် တစ်ခါမှ မတင်ဖူးသောကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်သလို အင်တာနက်မှတ်တမ်းမဝင်သေးခြင်းကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ဓာတ်ပုံရာဇဝင်ရှာဖွေသည့် အင်ဂျင်များအနေဖြင့် ဘယ်ညာလှည့်ထားသည့်ဓာတ်ပုံတစ်ပုံကို ရှာဖွေရာတွင်မူ ရှုပ်ထွေးမှုရှိနိုင်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဂျပန်ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်းတစ်ဦးအကြောင်းရေးသားထားသည့် ယခုဆောင်းပါးမှ ဓာတ်ပုံမျိုးကဲ့သို့ဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် မြင်သာသော သဲလွန်စများ (ဥပမာ ဆိုင်ဆိုင်းဘုတ်များ၊ လမ်းဆိုင်းဘုတ်များ၊ ဗိသုကာလက်ရာ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ ကားလိုင်စင်နံပါတ်ပြားများစသည်ဖြင့်) ကိုသုံး၍လည်း ဓာတ်ပုံ၏ တည်နေရာ သို့မဟုတ် ဓာတ်ပုံရိုက်သည့်နေ့စွဲကို ရှာဖွေပါသည်။

ဥပမာအားဖြင့်၊ အောက်တွင်ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း ဤစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုအတွက် နယ်သာလန်တွင်ရိုက်ထားသောဓာတ်ပုံ၏တည်နေရာကို ဓာတ်ပုံရှိ ဗိသုကာဆိုင်ရာအသေးစိတ်အချက်အလက်များနှင့် ဆိုင်းဘုတ်များ (ဘယ်ဘက်) ကို Google Maps Street View (ညာဘက်) နှင့် နှိုင်းယှဉ်အတည်ပြုပါသည်။

Image

Désactivé

 ဓာတ်ပုံများ သို့မဟုတ် ဗီဒီယိုများသည် ထွက်ပေါ်လာသည့် သတင်းတစ်ပုဒ်၏ တစ်ခုတည်းသော သက်သေများမဟုတ်ပါ။ ဓာတ်ပုံနှင့်အတူ ယှဉ်တွဲပါသည့် ဓာတ်ပုံတင်သည့်နေ့စွဲ၊ ရာသီဥတုအခြေအနေ စသည့် အသေးစိတ်အချက်အလက်များကိုလည်း စစ်ဆေးဖို့ လိုအပ်ပါသည်။

သံသယရှိသည့်ဓာတ်ပုံများကို စိစစ်သည့်အခါ ပြန်လည်ပြုပြင်ထားခြင်းရှိ၊ မရှိ ဆုံးဖြတ်နိုင်ရန် မူလဖိုင်များကို ကျွန်ုပ်တို့ အတတ်နိုင်ဆုံး ရှာဖွေပါသည်။

ဗီဒီယိုများအား စိစစ်ခြင်း

ဗီဒီယိုများကို စုံစမ်းစိစစ်ခြင်းကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် AFP က ပူးတွဲဖန်တီးထားသည့် InVID/WeVerify Chrome extension ကိုလည်း အသုံးပြုပါသည်။ အဆိုပါ ကိရိယာအနေဖြင့် (“ပင်မပုံရိပ် (Keyframes)” မှတစ်ဆင့်) ဗီဒီယိုတစ်ခုကို ပုံရိပ်များ (thumbnails) အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲပေးနိုင်သည်။ ထို့နောက် ရရှိလာသော ပုံရိပ်များကို အသုံးပြုကာ ဓာတ်ပုံရာဇဝင်ရှာခြင်းဖြစ်သည်။

Image

Désactivé

အကယ်၍ ဓာတ်ပုံတစ်ပုံကို ဘယ်ညာလှည့်ထားသည်ဟု သံသယရှိပါက မူလပုံသို့ ပြန်လှည့်နိုင်ရန် အဆိုပါ extension က အထောက်အကူပြုသည်။

 ကြေညာချက် သို့မဟုတ် ပြောစကားများ၏ မူလအရင်းအမြစ်ကို ရှာဖွေခြင်း

တစ်ခါတစ်ရံတွင် မိမိတို့ရှာဖွေလိုသည့် စာပိုဒ်တစ်ခုလုံးကို copy ယူ၍ search engine တွင် paste လုပ်ပါက အဆိုပါစာပိုဒ်အနေဖြင့် အွန်လိုင်းတွင် ယခင်ကတည်းက ပျံ့နှံ့မှုရှိမရှိသိနိုင်ပါသည်။

အကယ်၍ မှတ်ချက်တစ်ခုအနေဖြင့် လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ကို ရည်ညွှန်းပါက ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် ယုံကြည်လောက်သည့် အရင်းအမြစ် (အသံဖိုင်၊ ဗီဒီယိုမှတ်တမ်း၊ တရားဝင်မှတ်တမ်း) တစ်ခုခုကို ရှာဖွေခြင်း၊ ထပ်မံအတည်ပြုရန် အဆိုပါပုဂ္ဂိုလ်၏ အွန်လိုင်းအကောင့်များကို ရှာဖွေကြည့်ရှုခြင်းများ ပြုလုပ်သည်။ ၎င်းတို့၏ ထုတ်ပြန်ချက်များနှင့်ပတ်သက်၍ အတည်ပြုနိုင်ရန်အတွက် သက်ဆိုင်သည့်ပုဂ္ဂိုလ်ကို တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်ခြင်းမျိုးလည်း ရှိပါသည်။

ကိန်းဂဏန်းအချက်အလက်များကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းသောအခါတွင် ကျွန်ုပ်တို့သည် မူရင်းလေ့လာမှုနှင့် ၎င်း၏နည်းစနစ်ကို ရှာဖွေပြီး မူရင်းလေ့လာမှု၏ရေးသားသူများ သို့မဟုတ် သုတေသနမှတ်တမ်းတစ်ခုရှိသည့် ကျွမ်းကျင်သူများနှင့် တူညီသောနယ်ပယ်ရှိ သုတေသနမှတ်တမ်းတစ်ခုရှိ ကျွမ်းကျင်သူများနှင့် စကားပြောဆိုကာ အချက်အလက်ကို လွဲမှားဖော်ပြထားမှုရှိမရှိ စုံစမ်းစိစစ်လေ့ရှိသည်း

ကျွန်ုပ်တို့နှင့် မရင်းနှီးသည့် အကြောင်းအရာများအားစိစစ်ရာတွင် ဤအကြောင်းအရာ၊ ဒေသ သို့မဟုတ် ဘာသာစကားနှင့် ရင်းနှီးကျွမ်းကျင်မှုရှိသော AFP သတင်းထောက်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပါသည်။ အခြားဒေသများနှင့် ဆက်နွှယ်နိုင်သည့် အရေးဆိုမှုများ၏ ရှုထောင့်များကို စစ်ဆေးရန် AFP ၏ တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အချက်အလက်စစ်ဆေးရေးအဖွဲ့နှင့် ကျွန်ုပ်တို့ အနီးကပ် လုပ်ဆောင်ပါသည်။

အချက်အလက်ကို အတည်ပြုခြင်း

အကယ်၍ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ပျံ့နှံ့နေသည့် ဓာတ်ပုံတစ်ပုံ သို့မဟုတ် သတင်းအချက်အလက်အနေဖြင့် သံသယဖြစ်ဖွယ်ရှိနေပြီး ကိုးကားထားသည့်အရင်းအမြစ်တစ်စုံတစ်ရာ မပါရှိပါက ကျွန်ုပ်တို့ ပုံမှန်လုပ်လေ့လုပ်ထရှိသည်မှာ မှတ်ချက် (comment) များကို လိုက်ဖတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ အချို့ မှတ်ချက်များတွင် ရှေ့နောက်မညီသော အချက်အလက်များကို ထောက်ပြထားခြင်း သို့မဟုတ် တင်ထားသည့်ပို့စ် မှန်ကန်ခြင်းရှိ၊ မရှိ မေးမြန်းထားခြင်းများ ပါရှိသည်။

အကယ်၍ လူပုဂ္ဂိုလ် သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို ထည့်သွင်းဖော်ပြထားပါက ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် ပို့စ်ပါ ဖြစ်စဉ်နှင့်ပတ်သက်၍ အဆိုပါပုဂ္ဂိုလ်များကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းပါသည်။

အကယ်၍ မေးခွန်းထုတ်ဖွယ် ရေးသားဖော်ပြမှုများသည် ဓာတ်ပုံတစ်ပုံ သို့မဟုတ် ဗီဒိယိုတစ်ခုအပေါ်တွင် အခြေခံသည်ဆိုပါက ၎င်းတို့ဖော်ပြထားချက်များနှင့်နှိုင်းယှဉ်ရန် အလားတူဖြစ်စဉ်မှ အခြားသောဓာတ်ပုံများကို ကျွန်ုပ်တို့ ရှာဖွေပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် ဓာတ်ပုံမူလတင်သူကို ဆက်သွယ်၍ ဖြစ်နိုင်ပါက ဓာတ်ပုံ၏ တည်နေရာကို သိရှိရန်နှင့် ၎င်းတို့၏ ပြောကြားချက်များကို ကိုးကားဖော်ပြနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလေ့ရှိသည်။

အင်တာနက်တွင်သာ မဟုတ်ပါ

အချို့သောအချက်အလက်စိစစ်မှုများအတွက် အင်တာနက်၊ တယ်လီဖုန်းတို့ဖြင့် လုံလောက်မှုမရှိပါ။ တစ်ခါတစ်ရံ အခြားသောစာနယ်ဇင်းပညာရပ်များကဲ့သို့ပင် လူကိုယ်တိုင် ကွင်းဆင်းလေ့လာရသည်များလည်း ရှိပါသည်။ အကြောင်းအရာတစ်ခုအား လူကိုယ်တိုင် အတည်ပြုရန်ဖြစ်နိုင်ပါက သတင်းထောက်များကို ၎င်းတို့၏နားမျက်စိများဖြင့် စုံစမ်းလေ့လာရန် စေလွှတ်လေ့ရှိပါသည်။ ကမ္ဘာ့အနှံ့ရှိသတင်းများကိုလေ့လာတင်ဆက်နေသော အခြားသော AFP သတင်းထောက်များနှင့်လည်း နီးနီးကပ်ကပ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သည်များလည်း ရှိပါသည်။

ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဧပြီလက ယူကရိန်းနိုင်ငံ၊ ဘူချာ (Bucha) မြို့ရှိ လမ်းတစ်လမ်းတွင် တစ်ဒါဇင်ကျော်သော လူသေရုပ်အလောင်းများပြန့်ကြဲနေသည့်ဗီဒီယိုတစ်ခု ပျံ့နှံ့ခဲ့ရာ ထိုဗီဒီယိုမှာ ယူကရိန်းတပ်ဖွဲ့များက သရုပ်ဆောင်ဖန်တီးထားသော ဗီဒီယိုသာဖြစ်ကြောင်း ရုရှားအာဏာပိုင်များက ပြောဆိုခဲ့နောက် ထိုမြင်ကွင်းကို ကိုယ်တိုင်သွားရောက်မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သော AFP သတင်းထောက်များက တကယ်တမ်း ထိုနေရာရှိရုပ်အလောင်းများမှာ မှားယွင်းသောပို့စ်များတွင် ပြောဆိုထားသကဲ့သို့ လှုပ်ရှားမှုမရှိသကဲ့သို့ လွန်ခဲ့သောရက်များစွာကသေဆုံးခဲ့ကြသည့်လက္ခဏာများတွေ့ရကြောင်း သတင်းအချက်အလက်စိစစ်သည့်အဖွဲ့အတွက် အတည်ပြုပေးခဲ့သည်။

တည်းဖြတ်ခြင်းနှင့် အဆင့်သတ်မှတ်ခြင်း

ကျွန်ုပ်တို့၏သတင်းထောက်များသည် သတင်းအချက်အလက်စိစစ်ချက်များ ထုတ်လုပ်ဖော်ပြသည့်လုပ်ငန်းအဆင့်ဆင့်တွင် ဒေသတွင်းဆိုင်ရာစာတည်းများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပါသည်။ စာတည်းများသည် အွန်လိုင်းပေါ်မှပြောဆိုချက် (claims) များနှင့် စိစစ်သူများကတင်ပြလာသည့် သတင်းအချက်အလက်စိစစ်ချက် (proposed fact-checks) များနှင့်ပတ်သက်၍ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပါသည်။ လက်ဝယ်ရှိသတင်းအချက်အလက်များနှင့် ထပ်မံလိုအပ်သောအထောက်အထားများကို ဆွေးနွေးပြီး  သတင်းအချက်အလက်စိစစ်မှုဆောင်းပါးကို ပုံနှိပ်မဖော်ပြမီ တည်းဖြတ်ခြင်းများကို ဆောင်ရွက်ပါသည်။

AFP ဘလော့ဂ်များတွင် ဖော်ပြထားသော သတင်းအချက်အလက်စိစစ်မှုများတွင် စုံစမ်းမှုတစ်ခုစီအတွက် ကောက်ချက်ရလဒ်များကို စာဖတ်သူများသိရှိနိုင်ရန်အတွက် သတင်းအချက်အလက်အဆင့်သတ်မှတ်ခြင်း (ratings) များကို ဖော်ပြပါသည်။ အဆင့်သတ်မှတ်ချက်များ (ratings) ကို ဆောင်းပါးထိပ်ဆုံးရှိ ခေါင်းစီးပုံနှင့် ဆောင်းပါး၏အဖွင့်စာပိုဒ် (အောက်တွင်ပြထားသည့်အတိုင်း) ရှင်းလင်းရေးသားလေ့ရှိပါသည်။

Image

Désactivé

အသုံးပြုလေ့ရှိသော အဆင့်သတ်မှတ်မှုအသုံးအနှုန်းများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည်။

• အမှား (False) - မတူညီသော ယုံကြည်စိတ်ချရသည့်သတင်းရင်းမြစ်များက “မှားယွင်းကြောင်း” အတည်ပြုထားသော အကြောင်းအရာများ။
• အမှန် (True) - မတူညီသော ယုံကြည်စိတ်ချရသည့်သတင်းရင်းမြစ်များက “မှန်ကန်ကြောင်း” အတည်ပြုထားသည့် သတင်းအချက်အလက်များ။  
• နားလည်မှုလွဲစေ (Misleading) - မှန်ကန်သောသတင်းအချက်အလက်များ (စာသား၊ ဓာတ်ပုံ၊ ဗီဒီယို စသည်) တို့ကို မူရင်းပကတိအကြောင်းအရာနှင့် လွဲမှားဖော်ပြခြင်း၊ အချက်အလက်အမှားများဖြင့် ရောနှောထားခြင်း စသည်တို့အတွက် သတ်မှတ်ဖော်ပြသည်။
• ပြုပြင်ထားသောဓာတ်ပုံ (Altered Photo) - ကြည့်ရှုသူအား လှည့်ဖြားရန် ပြုပြင်ဖန်တီးထားသော ဓာတ်ပုံ
• ပြုပြင်ထားသောဗီဒီယို(Altered Video) - ကြည့်ရှုသူအား လှည့်ဖြားရန် ပြုပြင်ဖန်တီးထားသော ဗီဒီယို
• အချက်အလက်မပြည့်စုံ (Missing Context) - မှန်ကန်သောအချက်တချို့ပါဝင်နေသော်လည်း နောက်ထပ်အချက်အလက်များပြည့်စုံစွာမရှိပါက ဖတ်ရှုသူပေါ် လှည့်ဖြားမှုဖြစ်စေနိုင်သော အကြောင်းအရာ။
• သရော်စာ (Satire) - သတင်းအချက်အလက်မှားယွင်း၍ ဖတ်ရှုသူအတွက် နားလည်မှုလွဲစေနိုင်သော်လည်း မူလက လှည့်ဖြားရန်ရည်ရွယ်ချက်မရှိသည့် ရေးသားပြောဆိုမှုများ (ဥပမာ - ဟာသ၊ parody မူရင်းအကြောင်းအရာတစ်ခုခုအား တုပ၍ ဟာသဖြစ်စေရန် လှောင်ပြောင်ရေးသားသည့်စာပေများ)
• လုပ်ကြံဖန်တီးထားခြင်း (Hoax) - ဓာတ်ပုံ သို့မဟုတ် အဖြစ်အပျက်တစ်ခုခုအား လုပ်ကြံဖန်တီး ပြောဆိုထားခြင်း။
• Deepfake - အစစ်အမှန်ဟုထင်မြင်စေရန် ရည်ရွယ်၍ ကွန်ပျူတာဉာဏ်ရည်တုနည်းပညာ (artificial intelligence) ဖြင့် ဖန်တီးထားသော ဗီဒီယိုနှင့် အသံဖိုင်စသည်များ။

ကျွန်ုပ်တို့၏ သတင်းအချက်အလက်စိစစ်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်နှင့် သတင်းဖော်ပြမှုဆိုင်ရာလမ်းညွှန်ချက်များကို AFP ၏ သတင်းအချက်စိစစ်ခြင်းဆိုင်ရာလက်စွဲစာအုပ် တွင် ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်။

 

အွန်လိုင်းပလတ်ဖောင်းများနှင့်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း

Meta ပရိုဂရမ်

AFP သည် Meta ၏ သတင်းအချက်အလက်စိစစ်အတည်ပြုခြင်းပရိုဂရမ် (Third Party Fact-checking programme)တွင် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါဝင်သော အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။ Facebook နှင့် Inaragram ပေါ်တွင် flag (သတိပြုမိစေရန် အမှတ်အသားပြုထားသည့်) ပို့စ်များကို ကျွန်ုပ်တို့ စုံစမ်းစစ်ဆေးသည့်အကြောင်းအရာများ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ရပ်အဖြစ် ထည့်သွင်းစဉ်းစားလေ့ရှိပါသည်။ ထိုအပြင် AFP ၏ သတင်းအချက်အလက်စိစစ်သူများက ‘မှားယွင်းသည်’၊ ‘တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းမှားယွင်းသည်’ စသည်ဖြင့် အဆင့်သတ်မှတ် (rating) ထားသော Facebook ပို့စ်များပေါ်တွင် AFP ၏ အချက်အလက်စိစစ်ချက်များကို တွေ့မြင် ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်။

WhatsApp

AFP ၏ သတင်းအချက်အလက်စိစစ်ရေးအဖွဲ့များသည် ဘရာဇီး၊ မက္ကစီကို၊ အမေရိကန် (စပိန်ဘာသာစကားဖြင့်)၊ အိန္ဒိယ၊ ဂျာမနီနှင့် ပြင်သစ်စသည့်နိုင်ငံများတွင်လည်း မည်သူမဆို အချက်အလက်အမှားဖြစ်တန်ခြေရှိသောအကြောင်းအရာများကို အချက်အလက်စိစစ်သူများထံ တိုက်ရိုက်ပေးပို့နိုင်သည့် WhatsApp tiplines အစီအစဉ်ကိုလည်း ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

Claim Review စနစ်

AFP သည် ချက်အလက်စိစစ်ထားသည့်သတင်းများဖော်ပြသည့်အခါ Claim Review ဟု ခေါ်သော စနစ်တစ်ခုကို အသုံးပြုပါသည်။ Claim Review သည် Google နှင့် Bing တို့ကဲ့သို့ search engine များ၌ အွန်လိုင်းပေါ်မှပြောဆိုမှုများ (claims) နှင့်ပတ်သက်၍ ရှာဖွေသည့်အခါ သတင်းအချက်အလက် စိစစ်ချက်ဆောင်းပါး (fact-checks) များကို လွယ်လင့်တကူပြသပေးမည်ဖြစ်ပါသည်။ 
 

AFP ၏ မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ၊ ဘဏ္ဍာရေးများနှင့်ပတ်သက်သည့် အချက်အလက်အသေးစိတ်ကို ဤလင့်ခ်တွင် ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်။